Een schokkend beeld

Ruim 30 jaar werk ik in de daklozenopvang in Utrecht. Dan heb je toch een aardig beeld van de doelgroep. Desalniettemin ben ik geschokt door de uitkomsten van het onderzoek van Coline van Everdingen naar de nacht- en crisisopvang in Utrecht (1). Het is algemeen bekend dat mensen in de Opvang niet het rijkst, het meest gezond of het hoogst opgeleid zijn, maar ik had niet kunnen bedenken dat de resultaten zouden laten zien dat we in de Opvang  te maken hebben met zo’n grote verpauperde groep.

In 2016 heeft Coline van Everdingen onderzoek gedaan onder de bezoekers van de nachtopvang en de crisisopvang van De Tussenvoorziening. Totaal heeft ze 92 personen geïnterviewd, dit is ca. 65% van alle mensen die in de onderzoeksperiode langer dan 7 dagen in de opvang verbleven.

Uit het onderzoek blijkt dat:

• 50% van de mensen in de opvang laaggeletterd is,
• 80% is werkloos,
• 50% is allochtoon,
• 75% heeft ernstige en meervoudige psychiatrische aandoeningen,
• 40% heeft een verstandelijke beperking,
• 90% heeft schulden en
• ruim 50% heeft meerdere lichamelijke aandoeningen.

Specifiek voor de nachtopvang geldt dat ruim 50% van de mensen slechts lager of speciaal onderwijs heeft genoten, 50% heeft een zeer klein informeel steunsysteem (0 tot 1 personen) en bij ruim 60% is een aanwijzing voor een verslaving.

Wat mij het meest heeft geschokt, is dat meer dan 50% van de bezoekers van de nachtopvang eerder dakloos is geweest. Vaak is deze groep met de nodige ondersteuning weer zelfstandig gaan wonen. Uit het onderzoek blijkt bovendien dat  meer dan de helft van de mensen een zorgtraject volgden op het moment dat ze weer dakloos werden.

Mijn belangrijkste conclusie is dat we het hier hebben over een deel van de bevolking waar we met z’n allen slecht voor zorgen. Er is sprake van onderdiagnostiek, zorg onder de maat en veel terugval. Coline van Everdingen trekt de hoopvolle conclusie dat 85% van de mensen in de Opvang weer zelfstandig kan wonen maar dan wel grotendeels (60%) met ambulante multidisciplinaire begeleiding. Volgens de onderzoekster kan slechts één op de vier daklozen verder met lichte begeleiding. Hoe kan het ook anders met zulke zware problematiek en een vrijwel ontbrekend sociaal netwerk.

We zullen in het Utrechtse zorgnetwerk flink de handen ineen moeten slaan om de zorg dusdanig te organiseren dat deze daklozen krijgen wat ze nodig hebben.

De eerste resultaten laten zich voorzichtig zien. In februari is het stadsteam Herstel gestart waarin de outreachende medewerkers van meerdere hulp- en zorgorganisaties samenwerken. Ook willen collega’s van Altrecht, Jellinek en Abrona meedenken over hoe meer diagnostiek georganiseerd kan worden in de opvang zodat onze medewerkers weten wat er aan de hand is en waar de begeleiding zich op moet richten. Bovendien heeft de Tussenvoorziening sinds dit jaar de financiële hulpverlening en woonbegeleidingstrajecten op elkaar afgestemd, zodat beide trajecten tegelijk kunnen starten wanneer een cliënt instroomt.

Toch is er veel meer nodig. Ook de behandeltrajecten en woonbegeleiding zouden tegelijkertijd moeten starten en niet aansluitend. Bovendien is een stevig multidisciplinair team nodig voor langdurige nazorg. De eerste EPA (mensen met Ernstige Psychiatrische Problematiek) proeftuinen zijn een begin maar komen nog moeizaam van de grond. Ook  het verblijf in de opvang moet korter gaan duren, er  is  een snellere doorstroom nodig,  de veiligheid moet verbeterd worden en de privacy vergroot.

Naast deze acties is veel meer aandacht nodig voor preventie om te voorkomen dat mensen dakloos worden. En niet te vergeten is het zeer belangrijk dat we oog houden voor de kinderen  in de opvang en de relatie tussen daklozen en hun kinderen waar zij vaak noodgedwongen van gescheiden zijn. Te allen tijde willen we voorkomen dat deze kinderen de daklozen van de toekomst worden.

Het zal niet verbazen dat het onderzoek van Coline van Everdingen een  belangrijke inspiratie voor ons is en een grote invloed zal hebben  op ons meerjarenbeleid.

Jules van Dam
Directeur Tussenvoorziening

(1) De Utrechtse nachtopvang en crisisopvang in beeld. Eindrapport van beeldvormend onderzoek in opdracht van de gemeente Utrecht. Link: https://www.utrecht.nl/fileadmin/uploads/documenten/zorg-en-onderwijs/informatie-voor-zorgprofessionals/2016-11-Nachtopvang_en_crisisopvang.pdf