Drie dagen dakloosheid op Lowlands

(Tekst van de Utrechtse Internet Courant) Naast muzikale optredens van N.E.R.D, Dua Lipa en Kendrick Lamar was er dit jaar op Lowlands ook weer veel ruimte voor onderzoek, lezingen en wetenschap. Voor het hoofdpodium Alpha staat een tweede, iets kleinere, tent waar plek is voor LL Science. Wim Eickholt, die zelf een jaar lang dakloos was in Utrecht, deed samen met de Hogeschool Utrecht en stichting de Tussenvoorziening onderzoek naar dakloosheid op het meerdaagse festival.

“Er zijn momenteel 30.000 daklozen in Nederland. Stijgt het aantal daklozen?” Het is een van de vragen die wordt voorgelegd aan de deelnemers van Het grote stellingenspel dakloosheid. Drie dagen stonden de Hogeschool Utrecht (HU) en de Tussenvoorziening op de 26e editie van het festival om te onderzoeken of mensen die meer weten over dakloosheid, eerder bereid zijn daklozen ondersteuning te bieden. In hoeverre hebben daklozen zelf schuld aan hun situatie? Willen zij wel geholpen worden? En hoe groot achten de deelnemers de kans dat ze zelf ooit dakloos worden? Elk uur konden de festivalbezoekers meedoen.

Alcoholverslaving
Wim Eickholt was zelf dakloos in Utrecht. Hij had dagelijks te maken met het onbegrip op straat en bureaucratische organisaties die hulp moesten bieden. De voormalig docent tekenhandvaardigheid belandde in 2015 op straat door zijn alcoholverslaving en door ‘grijswonen’- wonen zonder ingeschreven te staan. Hij vertelt: “Het aantal daklozen in Nederland groeit, het kan iedereen overkomen. Hier vragen we aan de festivalgangers: hoe ver sta jij van de rand?”

Lia van Doorn, lector Maatschappelijke Dienstverlening bij de Hogeschool Utrecht, en initiatiefnemer van de samenwerking op Lowlands kent de cijfers: “Nederland telde op 1 januari 2016 naar schatting 31 duizend daklozen van 18 tot 65 jaar. Het aandeel jongere daklozen is 41 procent en stijgt de laatste jaren sterk. Dat is een groot maatschappelijk probleem waar wij vanuit ons kenniscentrum oplossingen voor willen vinden.”

Het onderzoek tijdens LL Science wordt gedaan in de vorm van een spel met stellingen en kennisvragen. Festivalbezoekers worden gevraagd stelling te nemen omtrent en te discussiëren over dakloosheid. Eickholt: “We onderzoeken hoe we meer begrip kunnen kweken voor daklozen en de nieuwe manier van opvang waarbij daklozen in de wijken worden opgevangen in plaats van op een centrale plek. Een manier van opvang die ook in een stad als Utrecht gaat gebeuren.”

Toen Eickholt zelf dakloos was merkte hij ook dat het verblijf in een grote opvang een isolement met zich meebrengt. “Iedereen om je heen is dakloos en veel mensen hebben ook andere problematiek. Als je opvang regelt in gewone wijken, met normale buren, dan is de stap naar een reguliere woonvorm en werk veel sneller gemaakt.”

Zelf dakloos?
LL Science is een populair onderdeel van het festival en de bezoekers doen graag aan de verschillende onderzoeken mee. Een van de eerste vragen die de deelnemers voorgeschoteld krijgen tijdens Het grote stellingenspel dakloosheid is: “Dakloosheid: wiens probleem is dat? A van daklozen zelf, B van de overheid en sociale voorzieningen of C van iedereen.” Bij de groep mensen die zaterdag meedoet aan de sessie van 13.00 uur is er niet veel discussie, iedereen kiest voor C. “Dat is niet altijd zo”, vertelt een van de spelbegeleiders. “Op vrijdag waren er felle debatten over deze vraag. Sommige deelnemers menen dat het echt ieders eigen verantwoordelijkheid is.”

Bij de vraag of de deelnemers denken dat ze zelf dakloos zouden kunnen worden wordt ook bijna unaniem gestemd. Men denk dat dit wel mogelijk is. Een jongeman denkt echter dat het hem nooit zou overkomen: “Ik ga ervan uit dat ik altijd wel kan terugvallen op mijn familie. Ik kan altijd weer bij mijn ouders gaan slapen.” Gelijk wordt hem een wedervraag gesteld: “Maar wat als je ouders overlijden en jij je baan verliest? Het kan dan zomaar ineens gebeuren dat jij ook op straat beland.”

Vervolgonderzoek
Ook worden de festivalbezoekers gevraagd of zelf weleens iets doen voor daklozen. Het meest gehoorde antwoord is het kopen van een daklozenkrant. “Maar meestal laat ik de daklozen de krant dan wel gewoon houden”, zegt een van deelnemers. Ook hier komt een reactie op: “Dat is dus niet handig. Daklozen kopen de kranten in en als ze de kranten niet verkopen, maar de verkopers wel geld krijgen, gaat de krant juist failliet.” Over het festivalterrein lopen ook mensen met een kaart met allemaal foto’s: hier is het de bedoeling dat bezoekers raden wie er wel of niet dakloos is. Iets wat veel van hen maar moeilijk afgaat. Vooroordelen en onbegrip spelen daarbij een grote rol.

Van Doorn is erg tevreden met de deelname aan Lowlands: “Het is een geweldige manier om aandacht te vragen voor de problematiek van dakloosheid. Iets wat onder jongeren weer steeds meer voorkomt.” De uitkomsten van het onderzoek gebruikt lector Van Doorn als basis voor vervolgonderzoek, waar studenten van de HU aan meewerken, naar de bereidheid van burgers om ondersteuning te bieden aan daklozen.