Het Abracadabra van de eigen bijdrage

Door Marthe Riemeijer, Senior budgetconsulent & schuldhulpverlener bij Stadsgeldbeheer

Wie langdurige zorg nodig heeft, komt terecht in een wonderlijke wereld van indicaties, hoge en lage beschikkingen, herberekeningen, zorg in natura en vooral een hele hoop afkortingen. We betreden het doolhof van de eigen bijdragen om gezamenlijk de uitgang te zoeken.

Volgt ú het nog?
Wanneer iemand zorg met verblijf in een instelling nodig heeft, valt dit onder de Wet langdurige zorg (Wlz) en moet diegene een eigen bijdrage betalen aan het Centraal Administratie Kantoor (CAK). De instelling kan een verpleeg- of verzorgingshuis zijn, een GGZ-instelling voor verblijf en behandeling of een woonvorm in de gehandicaptenzorg.

Voor de opvang is dit anders. Voor verblijf in de opvang betalen mensen een eigen bijdrage aan de instelling of de gemeente. Wonen mensen onder begeleiding thuis of hebben ze een persoonsgebonden budget (PGB) voor beschermd wonen? Dan betalen ze een eigen bijdrage vanuit de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo). Mensen die wonen in een kleinschalige zorginstelling of een woonproject én deze zorg betalen uit een PGB voor de Wlz, betalen hiervoor een eigen bijdrage aan het CAK.

Volgt u het nog? Waarschijnlijk niet en dat ligt niet aan u. Veel zorgbehoevende mensen en hulpverleners hebben hetzelfde probleem. Om dit verhaal niet nóg ingewikkelder te maken, laten we vanaf hier de eigen bijdrage bij een Wlz Volledig Pakket Thuis (VPT), een Justitie VPT of BW situatie buiten beschouwing, net als de eigen bijdrage voor ambulante WMO begeleiding die je in sommige pakketten ook weer vergoed kunt krijgen van je zorgverzekeraar…

De verschillende zorgnormen zijn echter nog maar het begin van het probleem, want vervolgens moet de hoogte van die eigen bijdrage worden vastgesteld.

De hoogte van de eigen bijdrage
Wanneer iemand een indicatie heeft gekregen voor een zorginstelling onder de Wlz, dan moet het CAK de eigen bijdrage vaststellen. De eerste vier maanden is dat de làge eigen bijdrage. Dit gaat na die vier maanden over in de hòge eigen bijdrage. De laatste vier maanden van het verblijf in de instelling kan dan weer de làge eigen bijdrage worden aangevraagd. Dan kunnen mensen sparen om terug te keren naar een zelfstandige woning.

Hoeveel mensen moeten betalen voor de lage eigen bijdrage is afhankelijk van het inkomen, maar er is een minimum van € 164,20 per maand. Als mensen een bijstandsuitkering ontvangen, dan krijgen ze een lager inkomen wanneer ze in een instelling gaan wonen, namelijk de zak- en kleedgeldnorm. Dan is een ‘lage’ eigen bijdrage van € 164,20 ineens behoorlijk hoog. Het minimumbedrag kan door middel van een bezwaarbrief wel op nul worden gesteld.

Zoals gezegd gaan mensen na vier maanden verblijft in een instelling de hoge eigen bijdrage betalen. Hierbij is de minimum bijdrage ineens € 0,- per maand en het maximum maar liefst € 2.364,80 per maand. De hoogte van de bijdrage is gebaseerd op het inkomen van twee jaar geleden. Wanneer mensen op dit moment een lager inkomen hebben dan twee jaar geleden, kan de bewoner verzoeken om de berekening aan te passen op basis van het huidige inkomen. Hierbij lopen bewoners tegen een muur van bureaucratie en wachttijden aan en ondertussen blijven de maandelijkse facturen komen en kan het dossier zomaar worden overgedragen aan een deurwaarder.

Meneer van Veen is opgenomen in een zorginstelling. Hij krijgt een brief dat hij een lage eigen bijdrage moet betalen van € 164,20 per maand. Hij heeft echter een inkomen van € 342,27 per maand. Zijn consulent vult begin april een formulier aanpassing eigen bijdrage in en stuurt alle uitkeringsspecificaties mee. Eind juni komt er een beschikking: het CAK gaat over op de hoge eigen bijdrage van € 461,- per maand. Volgens het CAK had de consulent geen formulier moeten invullen, maar had hij een brief moeten schrijven, aangevuld met de uitkeringsspecificaties. Hoewel alle bewijsstukken in het bezit zijn van het CAK moet er nu een brief worden geschreven voor nihil stelling van de lage eigen bijdrage, het formulier moet worden ingevuld voor aanpassing van de hoge eigen bijdrage en meneer van Veen moet vooral heel lang wachten op antwoord.

Weinig verbetering over de afgelopen jaren
Op basis van onderzoek over 2017 constateert de Nederlandse Zorgautoriteit dat het CAK de uitvoering van haar taken nog altijd onvoldoende onder controle heeft. Het gaat onder andere om het vaststellen en innen van eigen bijdragen[1]. Ook in 2016 werd geconstateerd dat het CAK problemen had met haar (financiële) administratie, de geautomatiseerde gegevensverwerking en de interne controle. Sindsdien zijn er maatregelen genomen, maar die zijn niet toereikend. De bestuursvoorzitter en lid van de raad van bestuur van het CAK gaat per september 2019 aan de slag als programmadirecteur bij het ministerie van VWS. Hij krijgt een adviserende functie op de thema’s schuldenproblematiek en (digitale) inclusie van laaggeletterden. Wij hopen dat hij daar ook voor verbetering bij het CAK gaat zorgen.

Wij hebben in de tussentijd zelf alvast wat verbeterpunten geformuleerd:

1. Voor bewoners van instellingen moet altijd duidelijk zijn hoeveel ze moeten betalen voor de zorg die ze ontvangen.
2. Wanneer de eigen bijdrage niet klopt, moet duidelijk zijn hoe deze aangepast moet worden. Deze procedure moet gelijk zijn voor alle eigen bijdragen die het CAK int.
3. Het initiatief moet niet bij de zorgbehoevende burger liggen, want die heeft al genoeg aan zijn hoofd. Het CAK kan bijvoorbeeld via de Belastingdienst achterhalen welke bewoners een bijstandsuitkering hebben en voor al deze bewoners direct de eigen bijdrage aanpassen.
4. Wanneer mensen weer zelfstandig gaan wonen, moet voor iedereen die de lage eigen bijdrage niet heeft aangevraagd, dit direct met terugwerkende kracht worden toegepast.
5. Procedures en beschikkingen kunnen veel eenvoudiger, zodat ook mensen die minder digitaal vaardig zijn niet teveel betalen voor hun zorg.

Hoge lage eigen bijdragen, lage hoge eigen bijdragen en een minimum dat geen minimum is. Het is abracadabra. Ondertussen wachten we geduldig op iemand met de toverspreuk die alles weer logisch en overzichtelijk maakt…

[1] https://www.nza.nl/actueel/nieuws/2019/03/07/cak-heeft-interne-processen-nog-niet-op-orde