Als de rekeningen je boven het hoofd groeien – Op bezoek bij het financieel spreekuur

Ons hele land is een Gordiaanse knoop van regeltjes, regels en regelingen. Wie hier haar weg goed in weet te vinden kan er veel voordeel van hebben. Maar als je er geen wijs uit kunt, zit je zomaar met een schuld opgezadeld. Zeker als je je geen raad weet met de brieven die je krijgt. Bij de SJD komen ze dit dagelijks tegen.

Dit artikel verscheen in Straatnieuws editie 9 2021. 

Straatnieuws spreekt met Sabijn Lauwerier en Suzanne Vellinga die werken bij het Financieel spreekuur van de Tussenvoorziening. Deze dienst helpt mensen met het indienen van een bezwaarschrift, het invullen van de belastingen, het aanvragen van een uitkering, of helpt met pensioenen, verzekeringen, IND-zaken, je kunt het zo gek niet bedenken. “Eigenlijk alles waarbij je paperassen in de bus krijgt”, zegt Sabijn. Zo zorgt de SJD ervoor dat mensen niet in een grote schuld terecht komen, dat ze krijgen waar ze recht op hebben, dat ze hun zaakjes op orde hebben en kunnen rondkomen. Maar lang niet iedereen komt op tijd.

Te laat

Sabijn: “Laatst was er een vrouw bij me die niet de juiste bestanden had geüpload naar de belastingdienst en die daardoor kwijtschelding misliep. Ze had het wel geprobeerd, maar ze kwam er zelf gewoon niet uit. Toen ze bij ons kwam was het al te laat. Toen moest ze 600 euro betalen op een uitkering van 1000 euro per maand. Het enige wat wij nog konden doen was ervoor zorgen dat ze die 600 euro gespreid mocht betalen. En we hebben direct afgesproken dat ze volgend jaar wel direct naar ons toe komt.”

Geen vet op de botten

Mensen zijn voor heel veel zelf verantwoordelijk. Ze denken dat iets wel bekend is bij de overheid, omdat ze het bijvoorbeeld al aan de Belastingdienst hebben doorgegeven. Maar dan moet er toch ook nog een regeling bij een andere instantie worden aangevraagd en dat weten veel mensen niet of ze komen er te laat achter. Vaak zijn mensen de taal ook niet goed machtig en ze zijn ook nog eens niet heel handig met computers, als ze er al een hebben. Ze weten niet hoe DigiD werkt of ze snappen de formulieren niet. Daarnaast is er angst om brieven open te maken, juist omdat ze die vaak niet begrijpen. Er wordt dan ook veel jargon gebruikt. “Zelf snap ik die brieven ook niet altijd”, geeft Sabijn toe. “En daardoor maakte ik laatst ook een fout in mijn eigen administratie, waardoor ik meer moest betalen dan nodig was. Ik kon dat gewoon overmaken, al was het met pijn in mijn hart en in mijn portemonnee. Maar voor cliënten is het vaak desastreus omdat het over relatief grote bedragen gaat en ze geen enkel vet op de financiële botten hebben.”

Schaamte

Suzanne werkte anderhalf jaar als vrijwilliger bij het spreekuur en in die tijd heeft ze veel ervaring opgedaan. “Mensen die ons direct benaderen weten vaak wel dat ze in de problemen zitten, maar ze weten niet wat voor problemen dat precies zijn”, zegt ze. “Vaak zijn ze ook al te laat of bellen ze pas als het water ze echt aan de lippen staat, als het gas en licht wordt afgesloten of als ze helemaal niets meer te eten hebben. En dan nog bellen ze net voor sluitingstijd.” Door schaamte schuiven mensen het vragen om hulp steeds maar voor zich uit, tot ze echt niet meer anders kunnen. “Maar als ze eenmaal tegenover me zitten komt het hele verhaal er uit”, gaat Suzanne verder.

Weer ademen

Zo komen de vrijwilligers er regelmatig bij een afspraak achter dat mensen nog veel meer schulden hebben dan ze zelf denken. “Ze komen dan bij ons met die ene brief, maar dan zijn we een aantal afspraken bezig met het uitzoeken van wat er allemaal aan de hand is”, vertelt ze. “We willen overzicht op de schulden, overzicht op de situatie. Dan kunnen we heel snel een regeling treffen met de instanties die het hardst om betaling zeuren. We kijken daarbij bijvoorbeeld goed naar wat de meeste prioriteit heeft. Bij drie maanden achterstand met je huur kun je bijvoorbeeld worden uitgezet, en dat willen we altijd voorkomen.”

Het kunnen allerlei schulden zijn waar mensen mee zitten. “CJIB, incassobureaus, de huurbaas, belastingdienst, gemeentebelastingen, telefoonabonnementen, zorgverzekeringen, water en elektra, maar ook bijvoorbeeld de Wehkamp. Als je zo onoverzichtelijk in de schulden zit, doet dat wat met je. Je hebt veel stress, het geeft schaamte en je IQ wordt er lager van. Wij proberen ervoor te zorgen dat alles op een rij wordt gezet, we regelen uitstel en we nemen de eerste paar maanden alles over. Dan kunnen mensen weer gaan ademen. Dat vergt soms 6 à 7 gesprekken, en dan sturen we ze door naar andere instanties. Wat dat betreft zijn we te vergelijken met een huisarts.”

Van uitkering naar AOW

Het gaat ook vaak mis als er een verandering van de situatie plaatsvindt, geeft Sabijn aan. “Er kwam bijvoorbeeld een echtpaar op het spreekuur, waarvan de vrouw de pensioengerechtigde leeftijd had bereikt en dus AOW kreeg. Maar ze snapten niet hoe dat werkt en dus waren ze om te beginnen te laat met aanvragen. Vervolgens moesten ze voor die aanvraag een bewijs van inschrijving in Nederland hebben, dat helemaal uit het Haags Archief moest komen en dus extra lang op zich liet wachten. Vervolgens bleek dat meneer zijn uitkering ook verloor, omdat ze een gezamenlijke bijstand hadden. Daarvoor konden ze wel weer een aanvulling op de AOW van mevrouw aanvragen, maar ook daar ging natuurlijk weer tijd overheen. Al met al misten ze een hele maand inkomen, wat bij deze mensen zowat gelijkstaat aan een financiële ramp. Gelukkig kon ik ze ondersteunen en krijgen ze nu weer een inkomen waar ze van kunnen leven.”

Frustrerend

Jammer genoeg is het verlenen van hulp soms ook echt frustrerend, vindt Suzanne. “We willen zo veel doen, maar vaak komen mensen helemaal niet opdagen. We hebben vijf afspraken op een dag, maar er is bijna geen dag geweest in de anderhalf jaar dat ik bij de SJD heb gewerkt dat iedereen kwam. Eén keer had ik een volle agenda en toen kwamen alleen de eerste en de laatste.” Ook dat heeft weer te maken met diezelfde schaamte, denkt ze.

De Sociaal Juridische Dienstverlening

Het Financieel Spreekuur wordt op vier plekken in Utrecht gehouden, om de drempel zo laag mogelijk te houden doordat er altijd een kantoor in de buurt is. Van maandag tot en met donderdag is er elke dag een kantoor open van 10 tot 3. Iedereen kan een afspraak maken en dan wordt er een uur de tijd ingeruimd om het probleem te lijf te gaan. “We zitten altijd vol, het is een heel druk bezocht spreekuur”, vertelt Sabijn. Dat geeft wel aan hoe nodig het is dat mensen hier hulp bij krijgen. In totaal werken er zes vrijwilligers en er is altijd een professioneel begeleider aanwezig.

Een afspraak maken kan. Bekijk op deze pagina de locaties en tijdstippen van de spreekuren. Of stuur een email naar infosjd@tussenvoorziening.nl, of bel naar 030 303 44 11.

Maatjes

Het Financieel Spreekuur moet niet worden verward met het financiële maatjesproject van de Tussenvoorziening, Financieel Vrijwilligers Thuis. Bij dat project wordt één vrijwilliger gekoppeld aan één cliënt. Die vrijwilliger komt thuis bij de cliënt helpen bij de financiële administratie. Het doel is om die cliënt zover te krijgen dat ze die administratie na een jaar op orde heeft en zelf kan oppakken. “Zelfredzaamheid is daarbij heel belangrijk”, zegt Sabijn. Er lopen nu zo’n 60 koppelingen. “Maar we hebben nog vrijwilligers in de aanbieding, dus inschrijven mag.”

Meer weten?

• Op de pagina Financieel Vrijwilliger Thuis staat alle informatie over een financieel maatje een rijtje.
• Lees op de pagina Financieel spreekuur meer over het spreekuur.

Meer Straatnieuws? Klik hier om verder te lezen in editie 9.