“Armoede: een gebrek aan wil en beleid?”

Tegelijk dacht ik aan mijn 20 cliënten bij Stadsgeldbeheer.

Wie van hen heeft een energiecontract met variabele prijzen? Wie zal geconfronteerd worden met hoge nota’s? Als consulent probeer ik oog te hebben voor vele, voornamelijk financiële zaken. Maar voorheen keken we niet of een energiecontract uit variabele of vaste prijzen bestond.

Mijn eigen keuze om voor een vaste prijs te kiezen, was niet op rationele gedachten gebaseerd. Ik had geen namelijk idee! Ook de hypotheekrente bleef maar dalen… zou dat ook met de energieprijs gebeuren? Er wordt toch steeds minder gas afgenomen? Dus dan zou de prijs toch kunnen dalen? Toch koos ik gevoelsmatig voor de veilige middenweg.

Dat ik als burger geen toekomstige energieprijs kan voorspellen, lijkt me niet vreemd.

Van onze politici en beleidsmakers verwacht ik dat toch anders. Zij stippelen het toekomstige beleid uit. Zij zijn degenen die de Nederlandse bevolking – en met name de kwetsbare groepen – moeten behoeden van financiële ellende. Helaas blijkt dit niet het geval. Minister Hoekstra liet zich in een debat ontvallen dat onze bestuurders geen rekening hadden gehouden met een stijging van de gasprijs. Hoe dan?! Voor mij toont het aan dat er niet of veel te weinig wordt nagedacht over de toekomstige portemonnee van mensen.

Ik waarschuw de minister alvast voor een toekomstig probleem:

Een lagere rente betekent dat we meer kunnen lenen. Helaas wordt dit ook massaal gedaan om een huis te bekostigen. De 5-jaarshypotheekrente bedraagt nu gemiddeld 0,80%, de 10-jaarsrente is 1,0%. Zullen we alvast starten om beleid te maken voor als de rente over 5 of 10 jaar is verdubbeld? De hypotheeklast verdubbelt dan ook! Dat is gewoonweg niet te betalen voor de meeste mensen.  Een hypotheekrente kan natuurlijk ook stijgen naar 3%. Werk aan de winkel dus.

Terug naar het huidige gasprobleem.

Mijn cliënten hebben veelal een salaris of uitkering op bijstandsniveau. Zij hebben geen ruimte om deze stijging op te vangen. Stadsgeldbeheercliënt Michel werkt als schoonmaker. Hij betaalt nu een energiepremie van 130 euro per maand. Het grootste deel hiervan is gas om te koken, douchen en zijn huis te verwarmen. Wekelijks ontvangt Michel leefgeld van 65 euro om alle persoonlijke uitgaven te bekostigen. Stel nu dat zijn energienota wordt verhoogd naar 200 euro per maand. Dit kan alleen bekostigt worden door zijn wekelijkse leefgeld te verlagen naar 45 euro. Dat is simpelweg niet genoeg om op een goede en gezonde manier te kunnen leven.

Verhuizen is in Michels geval geen alternatief. Michel huurt een appartement. Hij kan er niet voor kiezen om te verhuizen naar een gerenoveerde woning die gasloos en beter geïsoleerd is. Ook heeft hij geen invloed op de datum waarop de woningbouwvereniging zijn woning kan renoveren. Hij zal deze gasprijs moeten betalen, en kan alleen maar hopen dat de gasprijs in 2022 weer normaliseert. Ook hier blijkt de gascrisis verbonden te zijn met de huisvestigingsproblematiek.

Tijdens het begin van de coronacrisis voelde ik me hoopvol.

Dat we dingen zouden veranderen, dat we naar de toekomst zouden kijken. Met mij voelden ook veel burgers en instanties dat het anders moet. Maar er is weinig tot niets veranderd. We zijn in de verdedigingsstand gegaan. We proberen allemaal onze eigen portemonnee veilig te stellen.

Helaas is onze eigen overheid geen positief voorbeeld en boegbeeld. Het vele geruzie, machtsbehoud en peilingen hebben de overhand. Erg genoeg wordt regelmatig erkend dat er nauwelijks visie is over de toekomst. De afgelopen kabinetten focusten zich teveel op korte termijn oplossen. De lange termijnproblemen worden doorgeschoven aan toekomstige kabinetten of over overgelaten aan de markt. Het doet mijn zorgen alleen maar toenemen.

Terwijl ik dit schrijf, word ik me ervan bewust dat het ontbreken van visie, de wil om te veranderen en de wil om aan de medemens te denken de echte Nederlandse armoede is.

We zullen de problemen moeten erkennen, en er echt voor gaan om de (toekomstige) armoede aan te pakken.

Er moet een oplossing komen voor het huisvestingsprobleem in Nederland. Huizen worden te duur. Toekomstige generaties zullen dit niet meer kunnen betalen. Hoe zorgen we ervoor dat onze huidige leningen geen toekomstige problemen worden? Er moet geanticipeerd worden op hypotheekrentestijging en dit geldt ook voor prijsstijgingen van gas, benzine, bouwmaterialen en grondstoffen. Hoe blijft de energietransitie betaalbaar voor iedereen?

Ik zou graag zien dat onze overheid verantwoordelijkheid gaat nemen door haar leidersrol op te pakken. Om als enthousiast voorzitter en penningmeester samen met haar burgers, bedrijven en instanties te bouwen aan een financieel veilige toekomst voor alle burgers: jong en oud, arm en rijk, huurders en kopers, een alleenstaanden en gezinnen.

Stadsgeldbeheer is één van deze instanties die zal samenwerken om tot oplossingen te komen. We hebben veel gespreksstof, voorbeelden en ideeën. Aan tafel!

Over de auteur:

Rob Schellekens is consulent bij Stadsgeldbeheer.