Knelpunten in schulden wet- en regelgeving – een jaar later

Door Jora Wolterink, Senior budgetconsulent & schuldhulpverlener bij Stadsgeldbeheer

In het najaar van 2018 startte Stadsgeldbeheer met een reeks van acht blogs over knelpunten in de schuldhulpverlening. Ondanks deze knelpunten hebben we veel mensen geholpen door een schuldregeling te starten. Maar liever zouden we zien dat deze knelpunten worden opgelost: het maakt ons werk er niet makkelijker op. Een jaar later maken we de balans op: hoe staat het ervoor met onze knelpunten. Zit er al wat beweging in?

1. Fraudeschuld
In de eerste blog van onze serie beschreven we hoe een fraudevordering ontstaat. Mensen ontvangen teveel uitkering en moeten dat terugbetalen. Gemeenten mogen niet instemmen met een schuldregeling tegen finale kwijting. Het gevolg is dat de fraudevordering een schuldregeling in de weg staat.

Toen we onze blog schreven kon een gemeente nog niet akkoord gaan met een schuldregeling tegen finale kwijting. Daar is inmiddels jurisprudentie over. De rechtbank in Rotterdam heeft bepaald dat de gemeente Rotterdam, hoewel die in eerste instantie niet akkoord was, toch een voorstel tegen finale kwijting diende te accepteren.
Een goed voorbeeld voor de rest van het land, waar we ook baat bij hebben in onze praktijk.

2. Verschillende beslagmogelijkheden tegelijk
Het komt regelmatig voor dat er loonbeslag, én boedelbeslag én met een beetje pech ook nog bankbeslag of een overheidsvordering plaatsvindt. En dat allemaal bij één en dezelfde persoon. Dat vinden wij teveel en onoverzichtelijk. We hadden twee kleine wensen. Ten eerste wilden we graag dat de overheid zich zou aansluiten bij het beslagregister. Ten tweede zouden wij als schuldhulpverleners graag inzage hebben in dit register.

Onze wensen zijn helaas nog niet vervuld maar er gebeurt wel wat in Den Haag: de overheid onderzoekt of het mogelijk is om gegevens uit te wisselen met gerechtsdeurwaarders. De ingangsdatum van de aangekondigde wetswijziging beslagvrije voet is helaas uitgesteld tot januari 2021. De tussenmaatregelen zijn een stap in de goede richting maar voorkomen niet dat er verschillende beslagen tegelijk worden gelegd. Dat er ook een beslagvrije voet voor bankbeslag komt vinden we overigens zeer positief. Ook heeft de overheid de website schuldenwijzer gelanceerd., Hierop kunnen mensen inloggen en zien wie er beslag heeft gelegd.

Veel positiefs dus en we kijken ondertussen reikhalzend uit naar 2021.

3. Huurtoeslag wordt ingetrokken bij bewoners van de Tussenvoorziening
Mensen die wonen in een zelfstandige woning op naam van de Tussenvoorziening hebben volgens de Belastingdienst een huurcontract voor kort gebruik (dus niet voor wonen). Dan zou huurtoeslag niet mogelijk zijn. Het gevolg is een gat in het budget en een oplopende schuld bij de opvanginstelling.

in april van dit jaar konden we melden dat een rechter een positieve uitspraak gedaan had. De Belastingdienst diende de bezwaren tegen de terugvorderingen of het niet toekennen van de huurtoeslag opnieuw te beoordelen. Goed nieuws dus! Inmiddels zijn we een paar maanden verder en is er een oplossing gevonden. Dat heeft minister Ollongren (BiZa), mede namens staatssecretarissen Blokhuis (VWS) en Snel (Financiën) in een brief aan de Nationale Ombudsman en de Tweede Kamer laten weten. Volgens rechterlijke uitspraken moet ook worden gekeken naar de omstandigheden van de huur. De Belastingdienst gaat vergelijkbare zaken van mensen die geen huurtoeslag kregen of deze moesten terugbetalen, opnieuw beoordelen op basis van regels die beter aansluiten bij de praktijk.

4. De wanbetalersregeling
We hoeven hem niet eens meer uit te leggen, iedereen kent deze draak van een maatregel (maar in het kort: wie zes maanden geen zorgverzekeringpremie betaalt wordt beboet met het betalen van een hogere zorgpremie en het missen van een aanvullende verzekering). Er is de afgelopen tijd veel over geschreven.

We lazen dat het aantal wanbetalers daalt: een afname van 34% in 5 jaar. Daarnaast is het nu mogelijk om weg te gaan bij het CAK terwijl er nog een schuld is: bewindvoerders betalen 3 jaar lang de premie plus € 36 extra. Gaat dat goed, dan wordt na 3 jaar de rest van de schuld kwijtgescholden. Hierdoor kan een client zich direct aanvullend verzekeren en hoeft dus bijvoorbeeld geen nieuwe tandartskosten maken. Mooi nieuws voor cliënten met een bewindvoerder. We zien graag dat dezelfde oplossing wordt gekozen voor cliënten met budgetbeheer, zoals die van Stadsgeldbeheer.

5. CJIB schadevergoedingmaatregel
Dit is toch het Knelpunt der Knelpunten. De creatieve en vasthoudende schuldhulpverlener vindt soms een oplossing voor de schadevergoedingsmaatregel maar een niet-saneerbare vordering betekent meestal: eerst afbetalen, dan pas een schuldregeling. De oplossing voor dit knelpunt lijkt helaas nog ver weg, reden voor de Gemeente Utrecht om één van de drie lobbyacties te richten op het uitbreiden van mogelijkheden voor gemeenten om problematische schulden op te lossen. Tot die tijd knutselen we verder bij Stadsgeldbeheer en wachten we op een kamerlid dat dit niet-sexy onderwerp durft op te pakken.

6. De kostendelersnorm
Het leek zo logisch: als meerdere mensen met een uitkering op hetzelfde adres verblijven, kunnen zij de huishoudelijke kosten delen. Een lagere bijstandsuitkering voor de bewoners was in 2015 het gevolg van deze gedachte. Vier jaar later weten we dat de kostendelersnorm ertoe leidt dat de noodzakelijke kosten van het bestaan in sommige gevallen niet kunnen worden voldaan. Ook is de kostendelersnorm een drempel om in aanmerking te komen voor een schuldregeling.

Wij riepen Den Haag op om gemeenten meer bevoegdheid te geven om zelf een inschatting te kunnen maken van een korting bij deelbare kosten. En dus ook om een helpende hand niet af te straffen: wanneer iemand met een bijstandsuitkering een dakloze aan een kamer helpt wordt hij hier momenteel voor gestraft. Den Haag heeft hier nog geen gehoor aan gegeven dus we blijven aandacht vragen.

7. Schuldenhandel
Het opkopen en verhandelen van schulden is niet kosher. Dat schreven wij en vinden we nog steeds. Gelukkig vinden we steeds meer medestanders. Een verbod is er echter nog steeds niet.

8. Belastingdienst Toeslagen
Wij zijn niet de enige partij die zich groen en geel ergert aan het systeem waarbij mensen schulden krijgen door de onjuiste toekenning van toeslagen. Kijk ook naar de commotie rond de kinderopvangtoeslag van een paar weken geleden. De Algemene Rekenkamer publiceerde een rapport waarin stond dat ‘het toeslagensysteem leidt tot schulden’ (dat wisten we al). En vond deze meneer dat het toeslagensysteem een ‘schuldenmachine’ was (inderdaad). Nu dit alles is onderzocht en gezegd en duidelijk is dat wij niet de enigen zijn die vinden dat het huidige stelsel niet werkt, verwijzen we iedereen graag naar de te vervullen wensen in onze blog van maart 2019.

Werk aan de winkel
Schuldhulpverlening is een onderwerp dat hoog op vele agenda’s staat en daar zijn wij als schuldhulpverleners erg blij mee. Sommige dingen gaan snel, andere zaken vragen om een lange adem. Wij bloggen door, omdat we nieuwe knelpunten tegenkomen in de praktijk en omdat we zien dat aandacht voor knelpunten soms leidt tot oplossingen. Dus u bent van harte welkom om mee te lezen op onze blog want we hebben altijd iets te melden.